sábado, 29 de julio de 2006

A vueltas con el santo pucherazo y el publicista Villares

En su nueva “Historia de Galicia” (Ed. Galaxia. 2ª ed., revisada. 2004) Ramón Villares nos cuenta que éste es "un novo libro de historia de Galicia, que se lucra da experiencia do vello [del que ya hicimos algún comentario aquí , aquí y aquí], pero que quere adornarse con roupas novas. E que, por riba de todo, reflicte unha nova forma de ollar o pasado de Galicia."
En definitiva, prosigue Villares, "Este é un libro que segue a ser de historia xeral de Galicia". Y no es que le falte razón pero se queda corto al caracterizarlo pues nada dice de su función como herramienta de propaganda, que también la tiene.

[Los extractos que siguen están tomados del Cap. VIII: CULTURA E NACIONALISMO. Evolución do galeguismo. Las negritas son mías]

«Galicia dispón na actualidade de institucións políticas propias, fundadas na Constitución española de 1978 e no Estatuto de Autonomía de 1980. En ambos textos, Galicia é considerada, expresa ou tacitamente, como unha nacionalidade histórica, en razón da importancia que acadou como pobo con cultura propia e, ademais, polo feito de se ter aprobado por plebiscito popular o Estatuto de Autonomía de 1936 e, mesmo, ter sido refrendado polas Cortes republicanas en tempo de guerra ou no exilio.
Este resultado foi posible grazas á existencia dunha corrente política e ideolóxica que, durante a Época Contemporánea, logrou asentar un proceso de toma de conciencia do carácter diferencial de Galicia no conxunto de España. Esta corrente política, coñecida como galeguismo, pasou por dúas grandes fases. A primeira, correspondente ao século XIX, vai do provincialismo romántico ao rexionalismo finisecular de Murguía e Brañas. A segunda, encetada coa aparición das Irmandades da Fala, defínese propiamente como nacionalista en 1918 e chega, con diversas variantes, ata a Galicia actual.
Un dos principais obxectivos do galeguismo foi lograr o autogoberno de Galicia. Desde a época de Murguía e Brañas ata a II República, sucedéronse diversas propostas de descentralización administrativa, de organización de mancomunidades ou de réximes de autonomía. Foi nos tempos republicanos cando o proceso autonómico galego acadou arraizamento popular e madurez política, traducíndose na aprobación do Estatuto de Autonomía de 1936. As forzas políticas republicanas e, nomeadamente, o Partido Galeguista foron os principais valedores da autonomía de Galicia. Pero tamén foi arela súa a creación dunha alta cultura a partir dos diversos elementos presentes na cultura popular, nomeadamente a lingua e a súa literatura. Algúns dos precursores biografiados por Murguía, como Rosalía ou Pondal, foron peza esencial, xunto co propio historiador, no Rexurdimento de mediados do século XIX. E xeracións posteriores, como a da revista Nós ou a do Seminario de Estudos Galegos, lograron consolidar unha definición de Galicia fundada na súa condición de país dono dunha cultura propia. A construción dunha nación-cultura foi sen dúbida o obxectivo cobizado polo galeguismo da preguerra máis do que o logro dunha nación-estado
[...]
«Malia esta escisión interna, o Partido Galeguista foi quen de lograr o seu grande obxectivo, que era o Estatuto de Autonomía. A súa integración nas candidaturas do Fronte Popular en febreiro do 36 achaíron as dificultades que tivo o proceso estatutario na época do bienio azañista. Aínda que a Constitución de 1931 estableceu unha tramitación dabondo ríxida para a aprobación dos estatutos, Galicia cumpriu de forma satisfactoria as dúas primeiras fases do proceso, que foron a aprobación do texto estatutario polos concellos e polo censo electoral. Fallou o terceiro e definitivo paso, que sería a súa aprobación polas Cortes.
A elaboración do Estatuto de Autonomía, que comezou en 1931, deu o primeiro paso en 1932. Unha asemblea dos concellos galegos, reunida a instancia do Concello de Compostela, ten lugar en Nadal de 1932, aprobándose un texto definitivo coa aquiescencia do 77 por cento dos concellos galegos, que representaban o 84,7 por cento da poboación. Solicitada a licencia gobernamental para a celebración da consulta aos electores en 1933, aquela tardou en chegar, tanto pola indecisión que os republicanos autonomistas galegos amosaban respecto do resultado presumiblemente adverso do plebiscito, coma polo crecente deterioro do goberno Azaña que acabou de ser desprazado do poder polas eleccións de novembro de 1933, gañadas polas forzas conservadoras de Lerroux e da CEDA, que bloquearon de camiño a política autonomista do goberno Azaña.
Co triunfo da coalición electoral do Fronte Popular en 1936, abriuse a porta para a celebración do plebiscito estatutario que, efectivamente, ten lugar o 28 de xuño de 1936. Os resultados deste plebiscito foron, non obstante, extremadamente sorprendentes, pois votou afirmativamente o 74 por cento do censo electoral, porcentaxe que superaba claramente as esixencias constitucionais (aprobación de polo menos dous terzos do censo). A existencia dunha manipulación do voto por parte dos partidos do Fronte Popular parece evidente, ata o punto de que unha testemuña coetánea, A. Pousa Antelo, ten falado de "santo pucheirazo" para definir o proceso. O 15 de xullo de 1936 foi presentado o texto do Estatuto, por Castelao e outros persoeiros galeguistas, ao Presidente da República, pero a inminente guerra civil impediu a súa discusión nas Cortes. Non obstante, o texto do Estatuto de Autonomía de Galicia chegou a tomar estado parlamentario, grazas á teima de Castelao, na sesión das Cortes republicanas celebrada no mosteiro de Montserrat en febreiro de 1938.
A vitoria franquista converteu o Estatuto nun documento histórico sen aplicación práctica, pero iso non quita que a súa redacción e aprobación deban considerarse como un éxito histórico do nacionalismo galego, e unha mostra do poder de cohesión social e capacidade de convocatoria que acadara no período republicano o galeguismo autonomista, do que o Partido Galeguista non foi o único portador pero sen dúbida o máis importante, dada a súa condición de partido de ámbito exclusivamente galaico. Con independencia da posterior evolución do galeguismo, este texto estatutario servirá de base para a definición de Galicia como nacionalidade histórica por parte das Cortes Constituíntes formadas á morte de Franco e no contexto da instauración dunha monarquía parlamentaria e unha administración descentralizada.»

O sea, Villares, que los resultados del plebiscito fueron extremadamente sorprendentes (al igual que en la versión anterior) y parece evidente la existencia de manipulación del voto por parte de los partidos del Frente Popular y aún así te atreves luego a mantener el hecho de haber sido aprobado por plebiscito popular.
Haces bien, desde luego, en decir que la aprobación de ese Estatuto debe ser considerado como un éxito histórico del nacionalismo gallego. Del nacionalismo gallego (por lo que atañe al fraude) y de nadie más, se sobreentiende. Desde luego poco o nada ha tenido que ver en ello la cohesión social o el pobo.

Ramón Villares, autor de más de setenta publicaciones, es Catedrático de Historia Contemporánea en la Universidad de Santiago de Compostela (en la que desempeñó el cargo de Rector Magnífico entre 1990-94) y presidente del Consello da Cultura Galega.


4 comentarios:

  1. Lo prometido es deuda y esta se la dedico a nuestro ilustre hippijo 'oprimeirodefilipinas', que había demostrado algo, no sabemos muy bien el qué.

    ResponderEliminar
  2. Disculpen por la autocita, pero como comenté en "El PSOE breogranizado o cómo extraer una nación de la letra de un himno", el señor Villares está negado, en mi opinión, para el razonamiento lógico. En el libro de marras da un ejemplo más de esa ausencia de lógica en su modo de pensar: primero habla de «santo pucheirazo», para a continuación afirmar que «a súa redacción e aprobación deban considerarse como un éxito histórico do nacionalismo galego, e unha mostra do poder de cohesión social e capacidade de convocatoria».

    ResponderEliminar
  3. A mí también me gustaria saber en qué lugar de la Constitución española de 1978 se considera a Galicia "expresa ou tacitamente, como unha nacionalidade histórica" (ni "Galicia", ni "nacionalidad histórica").

    ResponderEliminar
  4. "Quisiera intervenir en la polémica entre Aixa, Bofarull y Carballeira, en la medida de mis modestas posibilidades:
    Intuyo que buena parte de los malentendidos viene de que utilizamos un idioma que nos es ajeno, el español. Un idioma que nos ha sido impuesto, un idioma brusco, brutal, que tiende naturalmente a la expresión insultante y vejatoria, un idioma imperialista, en suma. Aquí se reía un sinvergüenza de que no habláramos cada uno en nuestro idioma vernáculo. Pues no podemos hacerlo, por desgracia, porque no nos entenderíamos.
    Para mí, que hay que volver al Tripartito de 1923, firmado en Barcelona por representantes de los pueblos vasco, catalán y gallego. Entonces, en el convite de honor a los gallegos y vascos, el representante vasco Eguileor habló, como decía el periódico Aberri, con "tonos tan vehementemente patrióticos y tan valientes que produjo un entusiasmo delirante. Pronunció la primera parte de su discurso en lengua vasca, y sólo a instancias del público catalán, que quería entenderle, tuvo que seguir hablando en castellano".
    Porque, claro, así son las cosas por desgracia. Esto se lo digo a ustedes, Aixa y demás, porque también aclaraba "Aberri": "No es cierto, como un papelucho local dice insidiosamente, que el señor Eguileor hablase en castellano porque no sabe euzkera. Él tiene el altísimo honor de conocer perfectamente el euzkera, por haberlo estudiado muy a conciencia de mayor, como sucede también al señor Gallastegui". Bueno, todos sabemos que Gallastegui y Eguileor nunca llegaron a hablar bien el euskera, probablemente porque todavía no estaba debidamente normalizado como ahora, pero para el caso es lo mismo.
    Ya lo hacía notar por entonces el prócer nacionalista catalán Sot i _Delclós también en "Aberri": "Quisiera escribir en cualquiera de los idiomas de estas dos patrias que gimen bajo el yugo de la más injusta de las opresiones. Mas, a pesar de mis fuertes deseos, yo, esclavo, véome forzado a emplear la lengua de mi opresor para comunicarme con mis hermanos de esclavitud ¡Oh ignominia! Quisiera escribir vasco, mas no lo sé, quisiera escribir catalán, mas no lo sabéis vosotros, y de ahí que para comunicarnos nuestros dolores y nuestras tristezas, nos veamos obligados a emplear el idioma español, que nos ha sido impuesto por la fuerza bruta".
    Así escribió entonces aquel noble prócer, y tenía razón. Pero el hecho de tener que entenderse en tal idioma no les impidió ponerse de acuerdo en el común esfuerzo.
    Por eso yo os exhorto ardientemente, Aixa, Bofarull, Eguaraz, etc. a que, comprendiendo dónde está la causa de esa tendencia a romper el acuerdo entre nosotros, sepamos neutralizar las malas influencias de un idioma desdichado, sobreponernos a ellas.
    Quiero recordaros que el Tripartito, que tan fecundos frutos pudo haber rendido, se realizó en una época de crisis del Estado español, y en acuerdo abierto o implícito con el gran liberador del Rif, Abd El Krim. Y ahora mismo vienen en nuestro auxilio, nuevamente, nuestros también oprimidos hermanos musulmanes. Que esta vez la ocasión histórica no se malogre.

    Suyo afectísimo,

    Prisciliano Quiroga.

    ResponderEliminar